Milliyetçi Hareket Partisi, 9 Şubat 1969 tarihinde Alparslan Türkeş liderliğinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "MHP" şeklindedir. Simgesi üç hilaldir. TBMM'de 48 milletvekili ile grubu bulunmaktadır. Genel başkanı Devlet Bahçeli'dir.
MHP ideoloji olarak; aşırı sağcı, aşırı milliyetçi ve Avrupa şüphecisi bir siyasi partidir. Parti genellikle neo-faşist olarak tanımlanır12345 ve bazı şiddet yanlısı paramiliter gruplar6 ve organize suç örgütleri ile bağlantılıdır. Parti, TBMM'de AKP hükûmetini destekleyen 48 milletvekili ile temsil edilmektedir.
Parti, 1965'te Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nin lideri olan, daha önce Türk Kara Kuvvetleri'nde albaylık yapmış olan Alparslan Türkeş tarafından 1969 yılında kuruldu. 20. yüzyılın ikinci yarısı boyunca esas olarak Pan-Türkist ve Türk milliyetçisi bir siyasi gündem izledi. Devlet Bahçeli, 1997'de Türkeş'in ölümünden sonra liderliği devraldı. Partinin gençlik kolu, 1970'lerde Türkiye'de yaşanan sağ-sol çatışmasına katkıda bulunan Ülkü Ocaklarıdır.
Alparslan Türkeş, Cumhuriyet Halk Partisi'ni (CHP) kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün milliyetçi ilkelerinden çok uzaklaşmakla eleştirdikten sonra, CHP Atatürk'ün ideolojisinden sapmasaydı MHP'yi kurmayacağını söylerek partiyi kurdu.7 MHP, 1973 ve 1977 genel seçimlerinde "Milliyetçi Cephe" hükümetlerinde yer almaya yetecek kadar sandalye kazandı. Parti, 1980 darbesinden sonra kapatıldı, ancak 1993'te orijinal adıyla yeniden kuruldu. Türkeş'in ölümü ve Devlet Bahçeli'nin halefi olarak seçilmesinden sonra parti, 1999 genel seçimlerinde oyların %18'ini ve 129 sandalyeyi alarak tarihinin en iyi seçim sonucunu aldı. Bahçeli, Demokratik Sol Parti (DSP) ve Anavatan Partisi (ANAP) ile koalisyona girdikten sonra başbakan yardımcısı oldu, ancak erken seçim çağrıları 2002'de hükûmetin dağılmasına neden oldu. 2002 genel seçimlerinde MHP, yeni kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AK Parti) çoğunluğu kazanmasının ardından %10'luk barajın altına düşmüş ve meclisteki tüm temsiliyetini kaybetmiştir.
MHP, oyların %14,27'sini alarak meclisteki temsiliyetini geri aldığı 2007 genel seçimlerinden sonra, hükûmet ile terör örgütü Kürdistan İşçi Partisi (PKK) arasındaki barış görüşmelerine şiddetle karşı çıkmış ve iktidardaki AK Parti hükûmetini yolsuzluk ve otoriterlik üzerinden şiddetle eleştirmişti. Bununla birlikte MHP, 2007 cumhurbaşkanlığı seçimleri, başörtüsü yasağının kaldırılması ve Haziran-Temmuz 2015 TBMM Başkanlığı seçimleri gibi durumlarda Ak Parti ile birlikte hareket etti. Bahçeli, 2015'ten bu yana Erdoğan'ı ve AK Parti'yi açıkça destekliyor. Bu, parti içinde bir bölünmeye neden oldu ve Meral Akşener'in merkezci ve Avrupa yanlısı İYİ Parti'yi kurmak için MHP'den ayrılmasına neden oldu. MHP, 2017 referandumunda 'Evet' oyunu destekledi ve 2018 Türkiye genel seçimleri için AK Parti ile Cumhur İttifakı'nı kurdu.8 MHP halihazırda AK Parti liderliğindeki Cumhur İttifakı'nı destekliyor.
MHP'nin görüşünü milliyetçiliğin baskın olduğu, İslam dininin şekillendirdiği Türk milliyetçiliğini temel alan Dokuz Işık doktrini temsil etmektedir. Parti aşırı sağ yelpazede konumlandırılır.91011
MHP, 8-9 Şubat 1969 günlerinde Adana'da yapılan genel kongrede Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nin adını Milliyetçi Hareket Partisi olarak değiştirmesiyle kurulmuştur.12 Büyük Kongreden sonra toplanan ilk genel idare kurulunda partinin amblemi "Üç Hilâl" olarak kararlaştırılmış ve aynı toplantıda MHP Gençlik Kolları (Ülkü Ocakları) için de "Hilâl İçinde Kurt" amblemi benimsenmiştir. MHP'nin bir de Türklerin özgürlüğünü temsil ettiğine inanılan bozkurt işareti vardır.
MHP, katıldığı ilk genel seçim olan 1969 genel seçimlerinde yüzde 3 oy aldı. Adana'dan milletvekili seçilen Alparslan Türkeş partisinin tek milletvekili oldu; MHP 1973'e kadar MHP mecliste bir kişiyle temsil edildi. 1973 genel seçimlerinde 3 milletvekiliyle meclise girdi. 1 Nisan 1975'te I. Milliyetçi Cephe Hükûmeti'ne girdi. Alparslan Türkeş ve Mustafa Kemal Erkovan kabinede yer aldı. 5 Haziran 1977'de yapılan genel seçimlerde oy oranını yüzde 3.4’ten, yüzde 6.4’e çıkartarak 16 milletvekiliyle mecliste grup oluşturdu ve senatoya bir üye soktu, bu seçimin ardından kurulan II. Milliyetçi Cephe Hükûmeti'nde ise biri başbakan yardımcılığı olmak üzere beş bakanlıkla temsil edilerek büyük bir atılımda bulundu: Alparslan Türkeş (başbakan yardımcısı), Agah Oktay Güner, Cengiz Gökçek, Gün Sazak ve Sadi Somuncuoğlu.
Milliyetçi Hareket Partisi, milliyetçi muhafazakâr tabana seslendi. Milli Selamet Partisi (MSP) ile görüş farklılığı milliyetçilik üzerindeydi. Alparslan Türkeş "Başbuğ" olarak nitelendiriliyordu. MHP, Ülkücü Gençlik Derneği (ÜGD), Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu (MİSK) ve Polis Birliği Derneği (Pol-Bir) kuruluşlarıyla toplumsal örgütlenmeye gitti. Birçok MHP'li 1970'lerdeki çatışmalarda sol görüşlüler tarafından öldürüldü. Ülkücülerin çatışmalara çekilmesinin fitilini, Ankara Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu öğrencisi ülkücü Ertuğrul Dursun Önkuzu'nun sol görüşlü öğrencilerce 3 gün boyunca işkence edilerek, 23 Kasım 1970 tarihinde öldürülmesi olayı ateşledi. Bu olaydan sonra, sol görüşlü gençlerle, ülkücü gençler sık sık çatıştı. Ülkücü gazeteci, yazar ve milletvekili İlhan Darendelioğlu, milletvekili ve bakan Gün Sazak, MHP İstanbul İl Başkanı Recep Haşatlı ve oğlu sol örgütlerin düzenlediği faili meçhul suikastlerde öldürüldüler.
MHP 1975'ten 12 Eylül Darbesine kadar bütün yurtta yaşanan terör olaylarında, Ülkü Ocakları'nın partiyle ilişkilendirilip suçlanmasıyla karşılaştı. Bozkurtlar veya "komando" olarak nitelenen gençler ile sosyalist sol militanların çatışması birçok kaynakta ülkenin bir iç savaşa sürüklendiği şeklinde yorumlandı ve askerler darbeden sonraki bildirilerinde en çok buna vurgu yaptılar. Bozkurtların baş sloganı Tanrı Türk'ü Korusun şeklindeydi. Parti bazılarınca nasyonal sosyalistlikle suçlandı, sol görüş taraftarlarınca faşistlikle itham edildi. Partililer her iki suçlamayı da reddetti ve Atatürk ilkelerine uygun olarak "Türk-İslam Ülküsü" (Ülkücülük) görüşünü savunduklarını dile getirdiler. MHP içindeki çalkantılarda görüşleri ırkçılığa yakın olarak tanımlananlar zamanla partiden atıldı. Türkeş, 1976'da Mekke'ye gidip hacı oldu. 1977'de MSP'den umudunu kestiğini açıklayan Necip Fazıl Kısakürek'in desteğini kazandı. MHP'nin resmî günlük gazetesi Hergün gazetesiydi. Daha akademik olan Ortadoğu gazetesinde milliyetçi ve mukaddesatçı profesörler yazıyordu. Bayrak, Millet ve Millî Ülkü gazeteleri ile Adalet Partisi'nin yayın organları da partiye destek veriyordu. Töre dergisi partinin görüşlerini bilimsel tabanda araştırıyordu.
12 Eylül Darbesi'nden sonra MHP, diğer partiler gibi 16 Ekim 1981'de kapatıldı, yöneticileri yargılandı. MHP ve Ülkücü Kuruluşlar Davasının sonuçlanmasıyla birlikte yargılanan 389 kişiden 5’ine idam, 9’una müebbet hapis, geriye kalan 219 kişiye ise çeşitli yıllarda hapis cezası verildi.
Alparslan Türkeş de bu dava sonucunda 9 yılı geçkin hapis cezasına çarptırılmış ve bilfiil 4,5 yıl cezaevinde yatmıştır.13
12 Eylül 1980 darbesi’nin ardından kapatılan MHP çizgisi, 1983 yılında yeni siyasal partiler kurulmasına izin verilince Mehmet Pamak tarafından kurulan Muhafazakâr Parti tarafından temsil edilmiştir. Bu parti 1985 yılında adını Milliyetçi Çalışma Partisi olarak değiştirmiştir. 1987 referandumundan sonra Türkeş'in siyasi yasağı kalkınca, MHP'nin tarihsel lideri, MÇP genel başkanı olmuştur.
7 Temmuz 1992'de, Ülkücü Gençlik Derneği eski genel başkanı ve Sivas milletvekili Muhsin Yazıcıoğlu, Türkeş’i eleştirerek arkadaşlarıya birlikte MÇP'den istifa etti.14 MÇP'den ayrılan Yazıcıoğlu ve bir grup arkadaşı, 29 Ocak 1993'te Büyük Birlik Partisi'ni (BBP) kurdu ve Yazıcıoğlu partinin genel başkanı oldu.
27 Aralık 1992'de, 1979 yılındaki delegeleriyle toplanan MÇP Kurultayı, Sadi Somuncuoğlu'nun tüm çabalarına karşın MÇP’nin feshine, 24 Ocak 1993 tarihinde yapılan olağanüstü kongreyle ise partinin adının MHP olarak değiştirilmesine karar vermiştir.
1994 yerel seçimlerinde Amasya, Çankırı, Erzincan, Kars, Kastamonu, Kırşehir ve Yozgat illerinin belediyeleriyle birlikte toplam 118 belediye başkanlığını kazandı.
Aralık 1995 genel seçimlerinde %8.2 oy alan MHP, %10’luk seçim barajını aşamadığı için milletvekili çıkaramadı.
MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş'in ölümünden sonra, 18 Mayıs 1997 tarihinde gerçekleştirilen parti kongresinde 6 aday genel başkanlık için yarıştı. Birinci tur oylamada Tuğrul Türkeş 412, Devlet Bahçeli 359, Ramiz Ongun 231, Enis Öksüz 104, Muharrem Şemsek 80, İbrahim Çiftçi 13 oy aldı. Çıkan kavga nedeniyle kongre ileri bir tarihe ertelendi. 6 Temmuz 1997’de yapılan ikinci tur oylamada Alparslan Türkeş'in oğlu Tuğrul Türkeş 487 oy alırken, 697 oy alan Devlet Bahçeli genel başkanlığa seçildi. 23 Kasım 1997'de yapılan olağan kongrede Bahçeli ve Türkeş, genel başkanlık için tekrar karşı karşıya geldi. Yapılan seçimde 483 oy alan rakibi karşısında 671 oy alan Bahçeli tekrar genel başkan seçildi.15
1999 yerel seçimlerinde Afyonkarahisar, Aksaray, Amasya, Bayburt, Çankırı, Erzincan, Erzurum (Büyükşehir), Gümüşhane, Iğdır, Isparta, Kastamonu, Karaman, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Malatya, Muş, Niğde, Osmaniye, Uşak ve Yozgat illerinin belediyeleriyle beraber toplam 498 belediye kazandı.
MHP, 1999 Türkiye genel seçimlerinde %17.98 oy alarak DSP’nin ardından en çok oy alan ikinci parti oldu ve 129 milletvekili çıkardı.16 Kurulan DSP-ANAP-MHP koalisyonunda, biri başbakan yardımcılığı olmak üzere 12 bakanlık alarak, ikinci büyük koalisyon ortağı oldu. 5. Ecevit Hükûmeti'ne katılırken Rahşan Ecevit'le sorun yaşayan MHP, yine de koalisyonda uyumla çalıştı, ancak ekonominin çökmesi üzerine dışarıdan getirilen Kemal Derviş ile uyuşamadı. Eylül 2002'ye gelindiğinde TBMM'de 125 milletvekili kalmıştı.
Daha sonra iktidardayken Genel Başkan Devlet Bahçeli'nin isteği üzerine Temmuz 2002'de alınan kararla erken seçime gidildi. 3 Kasım 2002 tarihinde yapılan genel seçimlerde MHP için büyük bir yıkım oldu ve %18 olan oy oranı %8.3'e düştüğünden MHP parlamentoya giremedi.
2002 seçimlerinde partinin seçim barajı altında kalarak TBMM’de temsil edilme imkanını yitirmesinden sonra Genel Başkan Bahçeli, "Sorumluluk şahsıma aittir" diyerek, 2003'te toplanacak olağanüstü kurultayda genel başkanlığı bırakacağını açıkladı. 12 Ekim 2003'te toplanan parti kongresinde Bahçeli, en yakın rakibi Ramiz Ongun'un 300 oyuna karşılık 688 oy alarak yeniden genel başkan seçildi.
2004 yerel seçimlerinde'nde Kastamonu, Niğde, Gümüşhane, Iğdır illerinin belediyeleriyle beraber toplam 247 belediye kazandı. 1999'da kazandığı Kırklareli CHP'ye diğer şehirler AK Parti'ye geçti.
2007 Türkiye genel seçimlerinde %14.29 oy alarak 71 milletvekilliği kazanmış ve mecliste yeniden grup kurmuştur.
2009 yerel seçimlerinde, biri büyükşehir olmak üzere 10 ilin belediye başkanlığını, toplamda da 490 belediye başkanlığı kazanmıştır. Bu seçimde AK Parti'nin elindeki Adana (Büyükşehir), Balıkesir, Isparta, Manisa, Karabük, Osmaniye, Uşak ve DSP'nin elinde bulundurduğu Bartın belediye başkanlıklarını kazanırken kendi elinde bulundurduğu Niğde belediyesi AK Parti'ye geçti. Ayrıca Gümüşhane ve Kastamonu belediyelerini de tekrar kazandı.
2011 Türkiye genel seçimlerinde %14,27 oy almış ve mecliste 53 milletvekilliği kazanmıştır. Iğdır'da en yüksek oyu almıştır.
2014 Türkiye yerel seçimlerinde AK Parti'nin elinde bulundurduğu Kars'ı ve CHP'nin elinde bulundurduğu Mersin (Büyükşehir)'i kazandı. Adana (Büyükşehir), Isparta, Karabük, Manisa (Büyükşehir), Bartın ve Osmaniye belediyelerini de tekrar kazanırken, Balıkesir (Büyükşehir), Kastamonu, Gümüşhane ve Uşak belediyeleri AK Parti'ye geçti. Ayrıca il belediyeleriyle beraber 116 belediye kazandı.
Haziran 2015 Türkiye genel seçimlerinde %16,29 oy alarak 80 milletvekilliği kazanmış ve yeniden grup kurmuştur. Birinci olabildiği tek il ise Devlet Bahçeli'nin memleketi "Osmaniye" olmuştur.
Kasım 2015 Türkiye genel seçimlerinde %11.94 oy alarak 40 milletvekili çıkartmıştır ve grup kurmuştur.
Kasım 2015 Türkiye genel seçimlerinden sonra MHP'de 547 delege olağanüstü kurultay taleplerini MHP Genel Merkezi'ne iletti. Meral Akşener, Sinan Oğan ve Koray Aydın kurultay çağrısında bulundu ve genel başkan adayı olduklarını açıkladılar. Fakat Bahçeli yaptığı açıklamayla kurultay çağrılarını reddetti, kurultay tarihi olarak 18 Mart 2018 tarihini işaret etti.17 Muhaliflerin avukatları "Kurultay Çağrı Heyeti" oluşturularak, partinin olağanüstü kurultaya götürülmesi talebiyle Ankara 12. Sulh Hukuk Mahkemesinde dava açtı. Parti yönetimi imzalarla ilgili açılan davada karar vermek için Ankara 2. Sulh ceza mahkemesinden süre istedi.18
Bahçeli'ye karşı genel başkanlığını ilan eden 6 muhalif adayın katılımıyla MHP’nin 6.Olağanüstü Büyük Kongresi toplandı. Tüzük kurultayı olarak tanımlanan kongrede, genel merkez aksini iddia etse de kurultay toplanma sayısına ulaşıldığı noter huzurunda teyit edildi. Kongrede kabul edilen değişiklik önerileriyle parti tüzüğündeki 13 madde yenilendi. Değişikliklerle birlikte parti tüzüğündeki ‘olağanüstü kurultaylarda genel başkan seçimi yapılmasını’ engelleyen madde ‘seçim yapılabilir’ şeklinde değiştirildi.19
2018 Türkiye genel seçimlerinde Adalet ve Kalkınma Partisi ile Cumhur İttifakı'nı kuran MHP, %11,10 oy alarak 49 milletvekilliği kazandı. 2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde ise aday çıkarmayarak AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı destekledi.
2019 Türkiye yerel seçimlerinde AK Parti ile kısmi ittifak yapan MHP; AK Parti'nin elindeki Amasya, Bayburt, Çankırı, Erzincan, Karaman, Kastamonu ve Kütahya belediye başkanlıklarını kazanırken Bartın, Karabük, Manisa (Büyükşehir) ve Osmaniye belediyelerini de tekrar kazandı. Isparta belediyesi AK Parti'ye, Adana (Büyükşehir) ve Mersin (Büyükşehir) belediyeleri CHP'ye ve Kars belediyesi HDP'ye geçti. MHP il belediyeleriyle birlikte 166 belediye kazandı.
9 Şubat 1969'da açılan Milliyetçi Hareket Partisi'nin bugüne kadar genel başkanlığı yapan kişilerin listesi.
<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>#</p></th> <th><p>İsim</p></th> <th><p>Resim</p></th> <th><p>Görev Başlangıcı</p></th> <th><p>Görev Bitişi</p></th> <th><p>Görev Süresi</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>1</p></td> <td><p><a href="Alparslan_Türkeş" title="wikilink">Alparslan Türkeş</a></p></td> <td></td> <td><p>8 Şubat 1969</p></td> <td><p>4 Nisan 1997</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>−</p></td> <td><p><a href="Muhittin_Çolak" title="wikilink">Muhittin Çolak</a> <a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p></td> <td></td> <td><p>5 Nisan 1997</p></td> <td><p>10 Haziran 1997</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>−</p></td> <td><p><a href="Tuğrul_Türkeş" title="wikilink">Tuğrul Türkeş</a> <a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a></p></td> <td></td> <td><p>10 Haziran 1997</p></td> <td><p>6 Temmuz 1997</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>2</p></td> <td><p><a href="Devlet_Bahçeli" title="wikilink">Devlet Bahçeli</a></p></td> <td></td> <td><p>6 Temmuz 1997</p></td> <td><p><em>Görevde</em></p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote">Genel Başkan Vekili olarak<a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>| # | Adı | Görevi |
|---|---|---|
| 1 | Devlet Bahçeli | Genel Başkan |
| 2 | Edip Semih Yalçın | Genel Başkan Yardımcısı (Teşkilat İşleri) |
| 3 | Feti Yıldız | Genel Başkan Yardımcısı (Hukuk ve Seçim İşleri) |
| 4 | Mustafa Kalaycı | Genel Başkan Yardımcısı (Siyasi İşler, Parlamento ve Hükûmet İlişkileri) |
| 5 | İsmail Faruk Aksu | Genel Başkan Yardımcısı (Ekonomik ve Sosyal Politikalar) |
| 6 | İsmail Özdemir | Genel Başkan Yardımcısı (Medya, Tanıtım ve Halkla İlişkiler) |
| 7 | Mevlüt Karakaya | Genel Başkan Yardımcısı (Mali İşler) |
| 8 | Kamil Aydın | Genel Başkan Yardımcısı (Türk Dünyası ve Uluslararası İlişkiler) |
| 9 | İzzet Ulvi Yönter | Genel Başkan Yardımcısı (Araştırma ve Strateji Geliştirme) |
| 10 | Sadir Durmaz | Genel Başkan Yardımcısı (Yerel Yönetimler) |
| 11 | Pelin Yılık | Genel Başkan Yardımcısı (Aile, Kadın ve Yan Kuruluşlar) |
| 12 | Yaşar Yıldırım | Genel Başkan Yardımcısı (Mesleki ve Sivil Toplum Kuruluşları ile İlişkiler) |
| 13 | Filiz Kılıç | Genel Başkan Yardımcısı (Parti İçi Eğitim, Siyaset ve Liderlik Okulu) |
| 14 | İsmet Büyükataman | Genel Sekreter |
| 15 | Tamer Osmanağaoğlu | Genel Sekreter Yardımcısı (İdari, Mali ve Teknik İşler) |
| 16 | Bahadır Bumin Özarslan | Genel Sekreter Yardımcısı (Siyasi ve Sosyal İşler ile Protokol İşleri) |
Orijinal kaynak: milliyetçi hareket partisi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page